Έμβλημα Πολυτεχνείου Κρήτης
Το Πολυτεχνείο Κρήτης στο Facebook  Το Πολυτεχνείο Κρήτης στο Instagram  Το Πολυτεχνείο Κρήτης στο Twitter  Το Πολυτεχνείο Κρήτης στο YouTube   Το Πολυτεχνείο Κρήτης στο Linkedin

Εμφάνιση ενός Νέου - DO NOT DELETE

Μελέτη για την Ανάδειξη των Ενετικών Νεωρίων στα Χανιά

Λεπτομέρεια χάρτη της Εθνικής Βιβλιοθήκης των Παρισίων με απεικόνιση της νότιας όψης, όπου, εκτός της κεντρικής πύλης, διακρίνεται και δευτερεύουσα στο 5ο σημερινό νεώριο.

Βόρεια όψη των νεωρίων (προς τη θάλασσα)

Προοπτικές απεικονίσεις προτάσεων χρήσης

Κάτοψη της Β' στάθμης των νεωρίων

Τομή Ν6α και Ν6β στο νεώριο Ν6

Τομή Ν7α και Ν7β στο νεώριο Ν7

Σκίτσο προσέγγισης των κατασκευών στο Ν7

Ομάδα εργασίας του Πολυτεχνείου Κρήτης

Σχετικό ρεπορτάζ της Νέας Τηλεόρασης

Με τίτλο «Ερευνητικές Εργασίας για την Ιστορική και Τεχνολογική Τεκμηρίωση της Μελέτης Ωρίμανσης των Έργων Αποκατάστασης - Απόδοσης Χρήσεων - Ανάδειξης των Νεωρίων στα Χανιά» υπεγράφη την 4η Ιουλίου 2020 η Προγραμματική Σύμβαση Πολιτισμικής Ανάπτυξης μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, της Περιφέρειας Κρήτης, του Δήμου Χανίων και του Πολυτεχνείου Κρήτης. Σκοπός της έρευνας είναι η ιστορική και τεχνολογική τεκμηρίωση των έργων που θα αποδώσουν στην πόλη τους επτά θόλους των βενετικών νεωρίων με νέα χρήση. Το έργο της ομάδας του Πολυτεχνείου παρακολούθησε επιτροπή εκπροσώπων που ορίστηκε από τους συμβαλλόμενους φορείς ως εξής:

  • Παπαδοπούλου Ελένη, Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χανίων, Πρόεδρος
  • Παπαδεράκης Αντώνιος, Θεματικός Αντιπεριφερειάρχης της Περιφέρειας Κρήτης στον Τομέα της Επιχειρηματικότητας, Καινοτομίας και Κοινωνικής Οικονομίας
  • Ξανθουδάκης Γεώργιος, Αντιδήμαρχος του Δήμου Χανίων
  • Μυλωνάς Αντώνιος, Προϊστάμενος του Τμήματος Προγραμματικής Σύμβασης Παλιάς Πόλης Χανίων της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου Χανίων
  • Μουστάκης Βασίλειος, Καθηγητής της Σχολής Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης του Πολυτεχνείου Κρήτης

Την Τετάρτη 15 Σεπτεμβρίου 2021 συζητήθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Χανίων η πρώτη φάση του έργου που αφορά στην τεκμηρίωση (ιστορική, γεωμετρική/αρχιτεκτονική, δομοστατική και ελέγχου βιωσιμότητας) νέων χρήσεων, η οποία έτυχε επαίνων και επί της οποίας συμφώνησαν όλες οι παρατάξεις, για την προώθηση του έργου προς κρίση από τις κεντρικές υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Για την ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών ο Δήμος Χανίων δημιούργησε ηλεκτρονική σελίδα συζήτησης γύρω από τις νέες χρήσεις μεταξύ Αυγούστου και Οκτωβρίου 2020. Οι συμμετοχές έφτασαν σε αριθμό τις 773 και αφορούσαν σε εξειδικευμένες χρήσεις και σε γενικά σχήματα της προοπτικής των χώρων. Σε συνδυασμό με επώνυμες εκθέσεις που κατετέθησαν στο γραφείο Δημάρχου, έγινε αντιληπτό ότι επιθυμία εξαιρετικά μεγάλης μερίδας κατοίκων είναι τα νεώρια:

  • να αποκατασταθούν και να γίνουν εύληπτα ως δομή για τους κατοίκους και τους επισκέπτες
  • να αποτελέσουν σημείο αναφοράς στη ζωή της πόλης, σε όλη τη διάρκεια του έτους
  • στη νέα λειτουργία τους να προάγουν το παραγωγικό / πολιτισμικό προφίλ της Κρήτης διεθνώς

Η ομάδα του Πολυτεχνείου Κρήτης μέσα από την ευρύτερη διερεύνηση σχετικά με τις καλές πρακτικές σε παρόμοιους χώρους, βρίσκει ότι τα νεώρια των Χανίων, ως σύνολο η ομάδα των επτά θόλων, το Μεγάλο Αρσενάλι και τα νεώρια Μόρο, συνεχίζει να σχετίζεται άμεσα με τη θάλασσα και ότι πέραν της κατάρρευσης των εννέα ενδιάμεσων νεωσοίκων, στο σύνολό τους δεν έχουν υποστεί μεγάλες αλλοιώσεις στη δομή τους. Πολύ περισσότερο και η σχέση με τον αστικό ιστό δεν έχει μεταβληθεί σημαντικά, γεγονός που βοηθάει σε νέους αστικούς συσχετισμούς και στην αμεσότητα ανταπόκρισης με το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Τόσο η ένταξη νέας χρήσης, όσο και η ίδια η συντήρηση και αποκατάσταση του συγκροτήματος, επιβάλλεται να γίνουν με τρόπο που θα διατηρήσουν τη φυσιογνωμία του μνημείου. Βασική αρχή των προτεινόμενων επεμβάσεων αποτελεί, επομένως, η διατήρηση της αυθεντικότητας του μνημείου. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόταση αποτελείται από τους ακόλουθους τρείς βασικούς άξονες:

1. Διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρα του συγκροτήματος

Η μελέτη στοχεύει στη διατήρηση του ενιαίου χαρακτήρα του συγκροτήματος και του ενιαίου χώρου σε κάθε ένα από τα επτά νεώρια. Η επιδίωξη αυτή θεωρείται πρωταρχικής σημασίας, καθώς ο κατακερματισμός του χώρου θα απέκρυπτε την αρχική του λειτουργία, υποβαθμίζοντας σημαντικά το μνημείο. Οι απαιτούμενες κατασκευές που είναι απαραίτητες για την υποστήριξη της νέας χρήσης σχεδιάζονται ώστε να μην κατακερματίζεται ο χώρος και να μην συγχέονται με τις ιστορικές κατασκευές. Οι προσθήκες περιορίζονται στις απαραίτητες, ώστε ορισμένα από τα νεώρια να παραμείνουν ως ενιαίοι χώροι χωρίς καμία σύγχρονη επέμβαση. Η θεματική του ενιαίου χαρακτήρα του συγκροτήματος αγγίζει και ζητήματα που αφορούν στη θέση του και στους συσχετισμούς των νεωρίων με το άμεσο περιβάλλον τους. Άρα η υπόδειξη του αρχικού μεγέθους και των σχέσεων με τα τέσσερα μέτωπα αποτελούν κριτήρια που θα λαμβάνονται υπ’ όψιν στους σχεδιασμούς.

2. Διατήρηση του αποτυπώματος του χρόνου

Το αποτύπωμα αυτό, ιδιαίτερης σημασίας για την αυθεντικότητα του μνημείου, αλλά και της ίδιας της ιστορικής φυσιογνωμίας της πόλης, αφορά στη φυσική γήρανση και φθορά των δομικών υλικών, στις επεμβάσεις που έχει δεχθεί το μνημείο στη διάρκεια της ιστορίας του, αλλά και σε ζημιές που σχετίζονται με τις ιστορικές του περιπέτειες. Η επιδίωξη αυτή προϋποθέτει την αξιολόγηση όλων των παραπάνω στοιχείων, ορισμένα από τα οποία θα αφαιρεθούν εξαιτίας της επέμβασης. Ωστόσο, δεν αποκλείονται εκ των προτέρων σημειακές επεμβάσεις αποκατάστασης του κτηρίου στη μορφή που είχε παλαιότερα, καθώς αυτές σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να αναδείξουν περαιτέρω τον αρχαιολογικό πλούτο του μνημείου, χωρίς να μειώσουν την αυθεντικότητά του.

3. Επαναπροσδιορισμός της σχέσης με το αστικό περιβάλλον

Η μελέτη δίνει έμφαση στον επαναπροσδιορισμό της σχέσης του συγκροτήματος των νεωρίων με το αστικό περιβάλλον, τόσο εκείνο της ιστορικής μνήμης, όσο και εκείνο της σύγχρονης ζωής. Στην έρευνα μελετήθηκαν οι προτάσεις των κατοίκων που απάντησαν στη διαβούλευση καθώς και οι θέσεις των φορέων της πόλης. Σε συνδυασμό με τη γεωμετρία και την άνετη οπτική και λειτουργική επικοινωνία από το νεώριο Ν2 έως το νεώριο Ν6, των κεντρικών δηλαδή θόλων, στο νεώριο Ν5 μπορεί να αποδοθεί ο ρόλος του ανοιχτού νεωρίου προς τη θάλασσα. Δύο σημαντικοί παράγοντες συνδυάζονται στο εγχείρημα:

Α. η κεντρική είσοδος του χώρου επί του νοτίου τοίχου, σήμερα τοιχισμένη, η οποία, αν και αναμορφωμένη σε νεώτερη εποχή, ταυτίζεται με τη δευτερεύουσα είσοδο στην ιστορική εικονογραφία και

Β. η κατασκευή του μεγαλύτερου μέρους του τοίχου που φράσσει το βόρειο μέτωπο του χώρου είναι ευτελέστατη, στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονη (περιλαμβάνει φαρδιά θύρα με ανώφλι από οπλισμένο σκυρόδεμα και τοίχο από τσιμεντόλιθους που φράσσει το ημικυκλικό τύμπανο του θόλου) και κτισμένη στο πρόσωπο του χώρου, χωρίς εσοχή και, επομένως, επιβάλλεται να αφαιρεθεί ως στοιχείο που αλλοιώνει την όψη του μνημείου.

Το 5ο νεώριο, επομένως, μπορεί να λειτουργήσει ως κύρια είσοδος του συγκροτήματος και ταυτόχρονα ως στεγασμένη διάβαση, ανοικτή -τουλάχιστον κατά τις πρωινές και απογευματινές ώρες- στους πολίτες και τους επισκέπτες, που μπορεί να λειτουργήσει παράλληλα ως χώρος στάσης-ανάπαυσης και ως χώρος περιστασιακών ανοικτών συγκεντρώσεων και εκδηλώσεων. Το 5ο νεώριο, ανοικτό προς τον βορρά, όπως ήταν αρχικώς όλα τα νεώρια, θα αποτελέσει τον μοναδικό χώρο όπου ο επισκέπτης μπορεί να αντιληφθεί την άμεση σχέση των νεωρίων με τη θάλασσα και να βιώσει τις συνθήκες που επικρατούσαν, όταν το συγκρότημα λειτουργούσε ως ημιυπαίθριος χώρος ναυπηγείου. Παράλληλα, από τον χώρο αυτόν, ο οποίος επικοινωνεί με τοξωτές διόδους με το 4ο και με το 6ο νεώριο, είναι δυνατόν κανείς να αντιληφθεί την άμεση επικοινωνία που υπήρχε μεταξύ των νεωρίων. Γι’ αυτόν τον λόγο, επιβάλλεται οι τοξωτές δίοδοι να διατηρήσουν τη διαφάνειά τους και τα νέα, αναγκαία κουφώματα να τοποθετούνται σε δεύτερο επίπεδο μακριά από την παρειά των τοίχων.

Με το παραπάνω δεδομένο, δημιουργούνται δύο ενότητες:

  1. Η ενότητα των νεωρίων Ν1 έως Ν4 μπορεί να λειτουργήσει ως χώρος περιοδικών εκθέσεων, αλλά και να φιλοξενήσει άλλες εκδηλώσεις. Η είσοδος στον χώρο γίνεται, τόσο από το 5ο νεώριο, όσο και από τα δυτικά, όπου τα τοιχισμένα σήμερα τοξωτά ανοίγματα μπορούν να ανοίξουν και με τον τρόπο αυτόν να τονιστεί η συνέχεια που είχε το συγκρότημα προς τα δυτικά.
  2. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει τα νεώρια Ν6 και Ν7. Το νεώριο Ν7, τελευταίο σε σχέση με τους χώρους κίνησης, αλλά τελευταίο και στην κατασκευή του, είναι σχεδόν αποκλεισμένο ανάμεσα σε δύο παχείς τοίχους, είναι κατάλληλο να φιλοξενήσει μια ξεχωριστή χρήση, έναν χώρο ομιλιών και σκηνικών τεχνών 200 ατόμων, καθώς επικοινωνεί με τα υπόλοιπα νεώρια μόνο με μία τοξωτή δίοδο στον νότο και μικρότερο άνοιγμα στην βορεινή απόληξή του, επομένως, σε αυτό μπορούν να αναπτυχθούν κατασκευές που δεν θα επηρεάζουν την ενιαία θεώρηση των χώρων με τα τοξωτά ανοίγματα επικοινωνίας. Με καθίσματα υπό κλίση με την προσθήκη ελαφράς κατασκευής, ώστε να εξασφαλιστούν καλές συνθήκες συνθήκες θέασης και ακρόασης, με ανεξάρτητη είσοδο, είτε από το Ν6 είτε από το Ν5.
© Πολυτεχνείο Κρήτης 2012